به ماه دی، گلستان گفت با برف * که ما را چند حیران می گذاری
بسی باریده‌ای بر گلشن و راغ * چه خواهد بود گر زین پس نباری (پروین اعتصامی)
به فصل سرما و سپیدی‌ها، زمستان رسیدیم.آسمان در شب‌های زمستانی مملو از ستارگان درخشان است.زمستان بهترین زمان برای شناخت صورفلکی آسمانی است.صور فلکی باشکوه جبار یا شکارچی بر پهنه آسمان تکیه زده است.سه ستاره درخشان در کمربند جبار بهترین نشانه برای یافتن این پیکر بزرگ آسمانی است.در راستای کمربند شکارچی می‌توان ستاره پرنور شعرای یمانی را در صورت فلکی کلب اکبر (سگ بزرگ) دید. با نگاهی به بالای جبار صورتهای فلکی ثور (گاو) و جوزا (دو پیکر) را می‌توان یافت.
1 دی: آغاز زمستان در نیمکره شمالی ساعت ۸:۱۸
1 دی عبور ماه از کنار خوشه پروین 18:30 شرق- جدایی زاویه‌ای 10 درجه
2دی: مقارنه ماه وستاره الدبران یاچشم گاو 18:30 شرق- جدایی زاویه‌ای 2 درجه
3دی:مقارنه مریخ وستاره سفید رنگ سماک اعزل 2:45 جنوب‌شرق- جدایی زاویه‌ای 3 درجه
4 دی: ماه کامل در ساعت 14:42
11دی : برای رویت مقارنه ماه و مشتری بامداد جمعه 11 دی سمت شرق آسمان را بنگرید.در این زمان هلال باریک ماه نو را در کنارغول منظومه شمسی سیاره مشتری خواهید یافت.فاصله ظاهری این دو جرم آسمانی حدود 3 درجه است.در این شب‌ها روشنایی سیاره مشتری 2- است.این سیاره از اواخر شب در شرق آسمان طلوع کرده و تا صبحگاه قابل رویت است.مشتری در صورت فلکی اسد یا شیر واقع است.این پیکر آسمانی دوهزارسال پیش صورت فلکی ماه مرداد بوده است. نقش آسمانی شیر(به عربی: اسد)جزو صور معدودی است که به نام خود شباهت زیادی دارند.
12 دی: تربیع دوم ماه 9:00
حدود روز ۲۱ یا 22ام در چرخش ماه به دور زمین(از ماه قمری)، وضعیت ماه به گونه‌ای است که 50 درصد سطح قابل رویت ماه روشن است. از این پس، هرشب روشنایی سطح ماه کمتر می شود. در این وضعیت تحدب ماه به سمت شرق می‌باشد.
13 دی:ملاقات ماه و سماک اعزل
ساعت 3 بامداد یکشنبه 13 دی، ماه جوان به نزدیکی ستاره سفید رنگ سماک اعزل در جنوب‌شرق آسمان خواهد رسید.فاصله ظاهری سماک‌اعزل از ماه کمتر از 5 درجه است.قدر یا روشنایی سیاره مریخ در این زمان 1.2 خواهد بود و در صورت فلکی سنبه قرار دارد.سماک اعزل ستاره پرنور صورت فلکی سنبله وپانزدهمین ستاره پرنور آسمان، حدود 280 سال نوری از ما فاصله دارد و 2300 بار درخشنده تر از خورشید است. بُرج سُنبُله (دوشیزه یا خوشه)، ششمین برج فلکی از دایرهالبروج است.
شامگاه 13 و بامداد14 دی:اوج بارش شهابی «کوادرانتی» – ZHR= 120 *
شامگاه یکشنبه 13 و بامداد 14 دی‌ماه سال جاری بارش شهابی ربعی به اوج خود می رسد و شما می توانید تعداد بیشماری از شهاب ها را در آسمان رصدکنید.
14 دی: مقارنه زیبای ماه و مریخ
همزمان با بارش شهابی، سیاره سرخ فام مریخ نیز به 3 درجه‌ای ماه خواهد رسید.برای دیدن مقارنه ماه و مریخ ساعت 3:30 بامداد دوشنبه 14 دی جنوب‌شرق آسمان را بنگرید.سیاره مریخ ساعاتی بعد ازنیمه از افق شرق آسمان ارتفاع می‌گیرد.
17 دی : هم‌نشینی اجرام آسمانی
صبحگاه پنجشنبه 17 دی ماه و ساعتی پیش از طلوع آفتاب،زهره، زحل ، ستاره سرخ فام قلب العقرب و ماه را در جنوب‌شرق آسمان و درنزدیکی یکدیگرخواهید یافت.درخشش سیارات زهره و زحل به ترتیب 3.9- و 1.4 خواهد بود.این دو جرم آسمانی ساعاتی پیش از طلوع آفتاب از نیمه شرقی آسمان ارتفاع می‌گیرند.
قلب‌العقرب روشن ترین ستاره صورت فلکی عقرب می باشد.این غول سرخ فام در فاصله 604 سال نوری از زمین قراردارد. قطر آن حدود700 برابر خورشید بوده و در صورتی که در جای خورشید قرار می‌گرفت تا نزدیکی مدار مشتری رادر دل خود جای می داد.
18دی :مقارنه زهره و زحل
بامداد جمعه 18 دی‌ماه و پیش از طلوع آفتاب، سیاره درخشان زهره و ارباب حلقه‌ها زحل در جنوب‌شرق آسمان مقارنه بسیار نزدیکی خواهند داشت.فاصله ظاهری زهره و زحل 2 درجه خواهد بود.دریکی دو روز آینده نیز این دو جرم آسمانی را همچنان کنار یکدیگر خواهید دید. درخشش سیارات زهره و زحل به ترتیب 3.9- و 1.4 خواهد بود.
یکشنبه ۲۰ دی: ماه نو در ساعت ۵ صبح
23 دی : مقارنه ماه و نپتون
اگر به ابزارهای رصدی چون تلسکوپ دسترسی دارید شامگاه چهارشنبه 23 دی‌ماه ساعت 18:20،سیاره نپتون به 2 درجه‌ای ماه خواهد رسید.
26 دی : مقارنه ماه و اورانوس
ساعت 18:30شنبه 26 دی ماه، باتلسکوپتان جنوب آسمان را جستجو کنید تا سیاره اورانوس را در 4 درجه‌ای ماه بیابید.
28 دی: ماه و خوشه پروین
ساعت 18:30 دوشنبه 28 دی‌ماه، خوشه پروین را در 10 درجه‌ای ماه و در سمت جنوب‌شرق آسمان خواهید یافت. خوشهٔ پَروین یا ثریا نام خوشه‌ای در صورت فلکی گاو است.در گذشته به آن هفت خواهران هم می‌گفتند چرا که به طور معمول فقط هفت ستاره از بیش از دویست ستاره شناخته شده آن، با چشم غیر مسلح قابل رویت هستند.خوشه پروین یک خوشه ستاره‌ای باز است که با قدر 1.4 در فاصله 460 سال نوری از زمین قرار دارد. خوشه پروین در میان 14 خوشه ای که با چشم غیرمسلح در آسمان دیده می شود واقعا” منحصر به فرد است. رد پای این جرم زیبا در تاریخ به حدود 3000 سال پیش برمی‌گردد وحتی در کتابهای مقدس دینی مانند تورات وانجیل نیز بدان اشاره شده است.این خوشه در لیست مسیه M45 نامیده می‌شود.
گذر ایستگاه فضایی ازآسمان تبریز
به دلیل تصحیحات مداری،ممکن است اندک تغییراتی در برنامه این گذرها رخ دهد.
3دی: ورود به آسمان از شمال‌غرب 17:43- بیشتر ارتفاع:73 درجه، 17:47 در مرکز آسمان وبالای‌سر با درخشندگی 3.4- (منفی سه ممیز چهار) – خروج از آسمان تبریز17:53 از جنوب‌شرق
13 دی : ورود به آسمان از جنوب‌غرب 7:09- بیشترین ارتفاع:85 درجه، 7:14 در مرکز آسمان وبالای‌سر با درخشندگی 3.4- (منفی سه ممیز چهار) – خروج از آسمان تبریز7:20 از شمال‌شرق
*آنچه لازم است درباره بارش شهابی “کوادرانتی”بدانید:
بارش شهابی ربعی که به آن بارش شهابی کوادرانت و بارش شهابی نطاق هم گفته‌اند یکی از پربارترین بارش‌های شهابی سال است. این بارش در اواسط دی ماه در اوج سرمای زمستان به اوج می رسد و دیدن شهاب های آن احتیاج به تحمل سرما دارد. نام بارش کوادرانت یا ربعی از صورت فلکی کوچک ربع (به معنای یک چهارم) گرفته شده که دیگر وجود ندارد.در تقسیم بندی های جدید صورت های فلکی بخشی از آن صورت فلکی به صورت فلکی عوا و بخشی دیگر به دب اکبر داده شده است اما این بارش همچنان به نام صورت فلکی اش باقی مانده است.نرخ ساعتی این بارش در زمان اوج حدود ۹۰ شهاب است به همین دلیل این بارش معمولا در رده دومین و یا سومین بارش شهابی بزرگ هر سال جای می گیرد سرعت میانگین شهاب‌های این بارش حدود ۴۱ کیلومتر بر ساعت است.بازه بارش 7 تا 22 دی ماه و اوج بارش شامگاه 13 وبامداد 14 دی می‌باشد. در شرایط مطلوب رصدی 60الی 200 شهاب قابل رویت خواهد بود.
وضعیت شهاب باران امسال
طبق اعلام سازمان جهانی شهاب اوج بارش ساعت11:30روز دوشنبه 14 دی ماه امسال به وقت ایران رخ خواهدداد.باتوجه به اینکه دو روز از تربیع دوم ماه سپری شده است رصدگران از شرایط مطلوبی برای رصد این بارش برخوردار خواهند بود.
شهاب های کوادرانتی از کجا می‌آیند؟
منشا این بارش در ابتدا ناشناخته بود اما پس از مدتی آن را به دنباله دار 96پی نسبت دادند. در سال ۱۹۷۹ میلادی تحقیقات ثابت کردند که توده ذرات این بارش در مسیر دنباله دار C/1491Y1 است و به همین دلیل این بارش را به این دنباله دار نسبت دادند و در سال ۲۰۰۳ سیارکی به نام 2003EH1 یافت شد و کمی پس از آن محقّقان متوجه شدند که این سیارک در مسیر توده ذرات منشا این بارش حرکت می‌کند. از آن پس فرض می‌شود که دنباله دار C/1491Y1 پس از مدتی به یک سیارک تبدیل شده که بعدها با نام 2003EH1 شناخته شده بنابراین منشا بارش کوادرانتی این سیارک است.
نویسنده: مریم فخیمی
