چهارم جولای امسال شاهد آتشبازی جدیدی از منظومه ی خورشیدیمان بودیم. شاید در ابتدا این پدیده فقط یک سنگ آسمانی ساده به نظر میرسید ولی این دنباله دار با سرعت 48000 مایل بر ساعت (77249 کیلومتر بر ساعت) به سمت خورشید در حرکت است.
حرکت سریع این دنباله دار از کنار هم گذاشتن عکسهای متوالی گرفته شده توسط تلسکوپ هابل در 8 می 2013 به صورت فیلم به ثبت رسید. زمان ثبت عکسها، این دنباله دار 403 میلیون مایل(تقریبا 649 میلیون کیلومتر) از زمین فاصله داشت و در بین مدار مریخ و مشتری (کمربند سیارکی) به پرواز خود ادامه میداد.
ویدیویی که در اختیار شماست حاصل رصد حدود 43 دقیقه ای تلسکوپ هابل میباشد که دنباله دار ما را در 5 ثانیه با یک پیش زمینه زیبایی از ستارگان نشان میدهد؛ که البته در این 5 ثانیه به نظر کوتاه 43000 مایل(54718 کیلومتر) توسط آیزان طی میشود. مسافتی معادل 7درصد فاصله زمین تا ماه!
دنباله دار هرچه که به خورشید نزدیکتر میشود فرایند تصعید(تبدیل مستقیم جامد به گاز) مواد تشکیل دهنده ی آن نیز سرعت بیشتری خواهد گرفت. این درحقیقت همان فشار بادهای خورشیدی است که باعث میشود هسته یخی دنباله دار ذوب شده و دنباله ای از گاز و گردوغبار آن را احاطه کرده و شکلی ستاره گون بدان ببخشد. مشابه کاری که باد بر روی بادگیر یا نشاندهنده جهت باد انجام میدهد.
دنباله دار آیزان (ISON) توسط دو فضانورد روسی به نامهای ویتالی نوسکی(Vitali Nevski) و آرتیوم نوویچونوک(Artyom Novichonok) در سپتامبر 2012 کشف شد. که به عنوان عضوی از یک گروه متشکل از منجمانی از 10 کشور جهان در قالب برنامه بررسی آسمان شب(Night-sky survey program) به رصد مسیر اجرام فضایی میپرداختند. نام این دنباله دار نیز حروف اول مرکزی است که مسول جمع آوری داده های همین برنامه است. یعنی “شبکه بین المللی اپتیکی علمی” (the International Scientific Optical Network)
انداره تقریبی هسته دنباله دار آیزان طبق اطلاعاتی که تلسکوپ هابل در ماه آوریل ثبت کرده است حدود 3-4 مایل(5-7 کیلومتر) تخمین زده میشود. طول سر این دنباله دار 3100مایل(5000 کیلومتر) تقریبا 1.2 برابر عرض استرالیا و طول دنباله آن به بیش از 57000 مایل(91733 کیلومتر) تقریبا دو برابر محیط کره زمین میرسد. که خیلی بیشتر از محدوده دید تلسکوپ میباشد.
آیزان را میتوان جزو دنباله دارهای خورشیدخراش یا کروز (Sungrazing comets) طبقه بندی کرد، یعنی در مسیری بسیار نزدیک به خورشید در حرکت هستند، که این نه تنها به بررسی بیشتر دنباله دارها کمک میکند بلکه نتایج بسیار ارزشمندی از خود خورشید نیز بدست میدهد. اگرچه پیش بینی مسیر یا سرنوشت دنباله دارها بسیار سخت است ولی احتمال میرود که زمان رسیدن این دنباله دار به نزدیکترین فاصله از خورشید (700000 مایل از سطح خورشید) در ماه نوامبر(اواسط آبان تا اوایل آذر) شاهد پدیده جالبی باشیم. که اگر حرارت خورشید باعث متلاشی شدن آن نشود، درخششی به قدر ماه به صورت مقطعی در طول روز در کنار خورشید صحنه ای خیره کننده را بوجود خواهد آورد که ممکن است خط دنباله آن به آسمان شب نیز کشیده شود. در صورت انفجار نیز تکه های آیزان را میتوان بصورت زنجیره ای از مرواریدها رصد کرد.بگفته ناسا، چون این پدیده دقیقا بر روی قطب شمال رخ خواهد داد در تمام طول شب قابل دیدن خواهد بود.
هر اتفاقی که بیفتد ساکنان نیمکره شمالی پایان سال میلادی برای چندین ماه شاهد آتش بازی فضایی و صحنه های متفاوت و کم نظیری خواهند بود.پس تلسکوپهای خود را آماده کنید و تا اطلاع ثانوی سر به هوا بمانید!
ترجمه و تنظیم: محمدتقی امیرسام
منبع: ناسا
