نگاهی به آثار آیزاک آسیموف

آیزاک آسیموف نویسنده‌ای است که بیشتر علاقمندان به نجوم و فضا با آثار وی آشنا هستند و اغراق نیست اگر بگوییم یکی از اعوامل جذب بسیاری از جوانان به سمت دانش نجوم، فضا و داستان‌های علمی تخیلی بوده است.

سعید سیمرغ یکی از این علاقمندان بود. کتاب «انسان در فضا» نوشته‌ آیزاک آسیموف نخستین کتابی بود که سعید سیمرغ در 10 سالگی از آیزاک خواند و همین کتاب مسیر زندگی وی را مشخص کرد. سعید سیمرغ مترجم داستان‌های علمی‌تخیلی یادداشتی درباره آیزاک آسیموف و دنیای علمی تخیلی نگاشته که در ادامه می‌خوانید.

آیزاک آسیموف فقید در طول عمرش 27 رمان نوشت. اگه با دید کلی به این رمان‌ها نگاه کنیم متوجه می‌شویم که 22 تا از آنها به نوعی با هم ارتباط دارند و ماجراهایی از تاریخ آینده را روایت می‌کنند و در کل می‌شود آنها را مجموعۀ کهکشان-بنیاد نامید.

مجموعۀ کهکشان-بنیاد با رمان End of Eternity (پایان ابدیت) آغاز می‌شود. ابدیت نام سازمانی مستقل از زمان است. کارمندان و تکنسین‌های ابدیت انسان‌هایی هستند که از اقصا نقاط زمان در این سازمان استخدام شده‌اند و وظیفۀ آنها این است که با بررسی تاریخ بشر، حوادث، جنگ‌ها و فجایع که موجودیت انسان‌ها را تهدید می‌کنند را شناسایی و ریشه یابی کنند و با اعمال کمترین میزان تغییر، این فجایع را از تاریخ بشر پاک کنند. مثلاً در صحنه‌ای از این داستان، قهرمان داستان با جابجا کردن یه بطری شیشه‌ای از طبقۀ بالایی قفسه به یک طبقه پایین‌تر، از وقوع یه جنگ خانمان‌سوز در یک قرن بعد جلوگیری می‌کند.

سازمان ابدیت به این ترتیب توانسته به وجود بشریت ده‌ها میلیون سال دوام ببخشد.

اما در پایان داستان قهرمان متوجه می‌شود که آنچه سازمان ابدیت برای انسان‌ها به ارمغان آورده، میلیون‌ها سال زندانی شدن و قرنطینۀ انسان‌ها در زمین است و با وجود این که انسان‌ها کهن‌ترین هوشمندان کهکشان هستند، اما پس از میلیون‌ها سال از همۀ گونه‌های دیگه عقب مانده‌اند و در حالی که هوشمندان دیگر کهکشان را در اختیار دارند، انسان‌ها در زمین زندانی هستند.

قهرمان داستان در پایان با نابود کردن سازمان ابدیت طوری تاریخ را دستکاری می‌کند که انسان‌ها بتوانند زودتر از هوشمندان دیگر کهکشان را تسخیر کنند و یک امپراتوری کهکشانی به وجود بیاورند. داستان پایان ابدیت در اواسط قرن بیستم و پیش از انفجار نخستین بمب اتمی به پایان می‌رسد.

در اینجا لازم است پرانتزی باز کنیم و نگاهی به کتاب I, Robot (من، روبات) بیندازیم. این کتاب شامل 9 داستان کوتاه روباتی است که آیزاک آسیموف در دهۀ چهل میلادی نوشته و در سال 1951 به صورت یه کتاب منتشر شده‌اند. در این کتاب آیزاک ما را با یک خبرنگار آشنا می‌کند که در مورد تاریخچۀ روبات‌ها تحقیق می‌کند و با مصاحبه با سوزان کالوین که یکی از شخصیت‌های همین داستان‌های روباتی است، این ماجراها را به صورتی به هم پیوسته روایت می‌کند. داستان‌های این کتاب با رمان‌های دیگر این مجموعه ارتباطات جالبی دارند.

رمان بعدی Nemesis (نمسیس) هست. در این رمان به چند قرن بعد می‌رویم که تقریباً نیمی از جمعیت انسان‌ها در ایستگاه‌های فضایی داخل منظومۀ شمسی زندگی می‌کنند. اخترشناس یکی از این ایستگاه‌ها ستاره‌ای کشف می‌کند که در فاصلۀ دو سال نوری از خورشید قرار گرفته. ایستگاه فضایی آنها منظومۀ شمسی را به قصد آن ستاره ترک و نخستین دنیای خارجی را پایه گذاری می‌کند. در آنجا متوجه می‌شوند که ستارۀ نمسیس (ستارۀ تازه کشف شده) در حال حرکت به سوی منظومۀ شمسی‌ است و چند هزار سال بعد به خورشید برخورد می‌کند. سرانجام قهرمان داستان موفق می‌شود با کمک سازوارۀ هوشمندی که در سیاره‌ای که دور نمسیس می‌چرخد، وجود داره، مشکل را حل کند.

زمان مدتی به جلو می‌رود و به زمانی می‌رسیم که سیاره‌هایی به اشغال انسان‌ها در آمده‌اند. در این زمان شش رمان سری لاکی استار به وقوع می‌پیوندد. دیوید استار عضو جدید شورای علوم مأموریت پیدا می‌کند تا رد معمای مرگ‌های مشکوک را در مریخ دنبال کند.

رمان‌های این مجموعه از رمان‌های دیگر کوتاهتر هستند و سه تا از آنها بر اساس حقایق علمی‌ای نوشته شده‌اند که در دهه 50 میلادی پذیرفته شده بودند، اما پس از شروع عصر فضا رد شدند. به طور کلی این شش رمان کمی از سطح عادی آیزاک پایین‌تر هستند و در اصل با هدف تولید یک مجموعۀ هیجان انگیز تلویزیونی نوشته شده‌اند (که هیچ وقت ساخته نشد) و اگرچه در فضای کلی رمان‌های آیزاک رخ می‌دهند، ولی ارتباط مستقیمی با سایر رمان‌های مجموعۀ کهکشان-بنیاد ندارند. (آیزاک سه تا از این رمان‌ها را با نام مستعار «پل فرنچ» نوشته است.)

باز هم چند هزار سال جلو می‌رویم. انسان‌هایی که از منظومۀ شمسی خارج شده‌اند، 50 دنیای دیگر را اشغال کرده‌اند که همگی با فناوری روباتیک اشباع شده‌اند و با استفاده از آخرین فنون پزشکی طول عمر مردمشان رو بالا برده‌اند و هر انسان «فضایی» به طور معمول 300 تا400 سال عمر می‌کند و عمرشان را به جای سال با دهه اندازه گیری می‌کنند. در این حال و هوا چهار رمان رخ می‌دهد: The Caves of Steel (غارهای پولادین)، The Naked Sun (خورشید برهنه)، Robots of Dawn (روبات‌های سپیده‌دمان) و Robots and Empire (روبات‌ها و امپراتوری). سه رمان اول این مجموعه رمان‌هایی پلیسی هستند و در آنها کاراگاه الایجا بِیلی، پلیس مخفی شهر نیویورک با همکاری روبات دانیل اولیواو که یه روبات انسان نمای ساخت سیارۀ آرورا است، معماها را حل می‌کند. داستان نخست در زمین رخ می‌دهد، دومی در سولاریا و سومی در آرورا. رمان چهارم حدود 160 سال بعد از رمان روبات‌های سپیده دمان رخ می‌دهد و در آن دشمنان زمین سعی در نابودی آن دارند و می‌خواهند سطح زمین را آلوده به رادیواکتیو کنند. دانیل اولیواو همراه با یک روبات دیگر که تصادفاً توانایی کنترل افکار انسان‌ها را پیدا کرده تلاش می‌کنند که جلوی آنها را بگیرند، ولی شکست می‌خورند. اما انسان‌های زمینی راهشان را دوباره به سمت کهکشان باز کرده‌اند و می‌روند که امپراتوری کهکشانی را پایه گذاری کنند.

هزاران سال بعد پوستۀ زمین رادیواکتیو شده و انسان‌های کمی روی آن زندگی می‌کنند. در این فضا سه رمان رخ می‌دهد: The Currents of Space (جریان‌های فضا)، Stars Like Dust (ستارگان همچون غبار) و Pebble In the Sky (ریگی در آسمان). در این سه داستان کهکشان کم کم پرجمعیت‌تر و گسترش انسان‌ها در آن بیشتر می‌شود و زمین به عنوان نخستین رستنگاه و خانۀ اولیۀ انسان‌ها رو به فراموشی می‌رود.

پس از مجموعه رمان‌های امپراتوری کهکشانی، مجموعه رمان‌های بنیاد رخ می‌دهند. در این سری رمان‌ها، امپراتوری کهکشانی در همۀ راه شیری گسترش پیدا کرده و به رشد و بالندگی رسیده. مردی به نام هری سلدون، دانشی به نام روان-تاریخ ابداع می‌کند که با تجزیه و تحلیل جمعیت کوادریلیونی کهکشان می‌تواند به نحوی آماری و احتمالی وقایع آینده را پیش بینی کند. هری سلدون پیش بینی می‌کند که امپراتوری کهکشانی با احتمال 99/99 درصد سقوط خواهد کرد و بشریت پراکنده در کهکشان سی هزار سال هرج و مرج و فلاکت را از سر خواهد گذراند تا دومین امپراتوری کهکشانی برپا شود. سلدون ساز و کاری را برنامه ریزی می‌کند که این فاصلۀ سی هزار سالۀ بین دو امپراتوری به هزار سال کاهش پیدا کند.

مجموعه رمان‌های بنیاد 500 سال نخست این دورۀ هزارساله را روایت می کنند.و در نهایت اینکه تعدادی رمان و داستان دیگر هم وجود دارند که در همین حال و هوا و توسط نویسنده‌های دیگر نوشته شده‌اند و مجموعۀ زیبایی از داستان‌های علمی‌تخیلی در حوزه نجوم و فضا را به وجود می‌آورند که واقعاً ارزشمند است.

«برجیس را بخر» جدیدترین ترجمه سعید سیمرغ است. این کتاب شامل 24 داستان است که به دست خود آیزاک سیموف گلچین شده. داستان‌های این کتاب مرتبط با فضا، کاوش در آن، آشنایی یا برخورد با نژادهای بیگانه، سفر در زمان و سرنوشت نسل بشر است.

نویسنده: سعید سیمرغ