بشر از زمانی که پا بر زمین نهاد چشم به آسمان دوخته بود. بیم و امیدش را به گنبد قیرگون بالای سر بسته بود. از بین‌النهرین تا روم و یونان، از شرق دور تا میان بومیان آمریکا از ساحران مصری و مُغان تا اخترشناسان مسلمان و ایرانی همه در پی شناخت گیتی بودند. در این میان نقش منجمان مسلمان در پیشرفت این دانش ژرف و هیجان‌انگیز غیر قابل انکار است. اگر علاقمندید با منجمان ایرانی و غیر ایرانی آشنا شوید پنجشنبه‌ها به سایت آیاز مراجعه کنید.
امروز با عبدالغفار نجم الدوله آشنا می‌شوید.
- میرزا عبدالغفار اصفهانی
- (۱۲۵۹-۱۳۲۶ هجری قمری)
وی ملقب به نجم‌الدوله و نجم‌الملک از منجمان و مهندسان بسیار موفق زمان خود و استاد ریاضی مدرسه دارالفنون بود.او در روزگار خود در حساب، هندسه، نجوم و نقشه‌کشی سرآمد بود. او ریاضیات جدید اروپایی را در ایران معرفی کرد و آن را با ریاضیات قدیم اسلامی تلفیق نمود. پدر او ملا علی مهندس اصفهانی (یا ملا علی محمد اصفهانی) ملقب به غیاث الدین جمشید ثانی بود.
برای رصد گذر زهره سال ۱۲۵۳ خورشیدی (۱۸۷۴ میلادی)، دو گروه از منجمان آلمانی با تلسکوپ‌های خود برای رصد گذر زهره به ایران آمدند. یک گروه راهی اصفهان شدند و یک گروه در تهران روی بام عمارت کلاه‌فرنگی باغ سپهسالار ، زهره را رصد کردند. نجم‌الدوله به همراه پدرش و اعتضادالسلطنه (وزیر معارف ناصرالدین شاه و رییس دارالفنون)، از معدود کسانی است که در آن سال در تهران گذر زهره را رصد کرد.
وی نخستین بار گاه‌شماری هجری خورشیدی را با توجه به گاه‌شماری جلالی استخراج کرد. گاه‌شماری جلالی بدستور ملکشاه سلجوقی، براساس گاه‌شماری یزدگردی با تطبیق دقیق آغاز سال با اعتدال ربیعی شکل گرفت. مبدأ آن روز ۱۰ رمضان ۴۷۱ هجری قمری، برابر با اول نوروز سال نخستین جلالی بود و طول ماه‌های آن مانند گاه‌شماری یزدگردی و اسامی آنها فارسی بوده‌است. عبدالغفار نجم الدوله مبدع تقویم هجری شمسی برجی است.
طراحی: الناز بزرگ‌زاده
گردآوری: مریم پرتوی‌نژادی
