اولین برگ از اطلس کیهانی اقلیدس

در پانزدهم اکتبر ۲۰۲۴ مأموریت فضایی اقلیدس متعلق به آژانس فضایی اروپا ESA، اولین بخش از نقشه بزرگ کیهانی خود را رونمایی کرد که شامل تصاویر میلیون‌ها ستاره و کهکشان است.

یک جهان گیگا پیکسلی

نقشه منتشر شده در واقع یک تصویر عظیم موزاییکی با وضوح ۲۰۸ گیگا پیکسل است که حاصل ۲۶۰ رصد توسط تلسکوپ فضایی اقلیدس از ۲۵ مارس تا ۸ آوریل ۲۰۲۴ است. در این دو هفته تلسکوپ اقلیدس مساحت ۱۳۲ درجه مربع از نیمکره جنوبی آسمان یعنی حدود ۵۰۰ برابر یک ماه کامل را پوشش داده است.

این مقدار تنها ۱ درصد از محدوده‌ای است که برای پیمایش اقلیدس در طول ۶ سال برنامه‌ریزی‌ شده است. در این پیمایش اقلیدس از شکل، فاصله و حرکت میلیاردها کهکشان که فاصله آنها تا ۱۰ میلیارد سال نوری نیز می‌رسد نقشه‌برداری خواهد کرد که حاصل آن بزرگ‌ترین نقشه سه‌بعدی کیهان خواهد بود.
تصویر اولیه حدود ۱۰۰ میلیون منبع نوری اعم از ستارگان داخل کهکشان راه شیری و کهکشان‌های خارج از آن را در برمی‌گیرد. تقریباً ۱۴ میلیون از این کهکشان‌ها می‌توانند برای مطالعه تأثیرات پنهان ماده تاریک و انرژی تاریک مورد استفاده قرار گیرند.
لوز آنگلا گارسیا پنالوزا، کیهان‌شناس از دانشگاه ECCI کلمبیا، می‌گوید: ” اقلیدس با رویکردی کاملاً نوین به جهان نگاه می‌کند و قرار است سرشماری گسترده‌ای از کهکشان‌ها انجام دهد. هر تصویری که اطلاعاتی در مورد توزیع کهکشان‌ها در ساختار بزرگ‌مقیاس کیهان ارائه دهد، اطلاعات فراوانی در مورد طبیعت بخش تاریک کیهان به ما خواهد داد.”

دوربین‌های پیشرفته اقلیدس جزئیات بسیاری را در کهکشان‌ها آشکار می‌کند برای نمونه تصویر زیر با بزرگ‌نمایی روی موزاییک اولیه نمایان شده است.

همچنین دوربین فوق حساس اقلیدس ابرهای نازک گاز و غبار موجود میان ستارگان کهکشان راه شیری را در نور مرئی نمایان کرده است. این ابرها که شبیه ابرهای پرسان یا سیروس در جو زمین هستند با عنوان galactic cirrus شناخته می‌شوند.

همکاری بین‌المللی در مأموریت اقلیدس

پروژه اقلیدس یک مأموریت تحت رهبری آژانس فضایی اروپا ESA است که آژانس فضایی آمریکا ناسا نیز نقش مهمی در آن ایفا می‌کند. این پروژه، تیمی چندملیتی متشکل از بیش از ۲۰۰۰ دانشمند از چندین کشور اروپایی، آمریکایی و آسیایی است که مسئولیت ابزارهای رصدی، علمی و تحلیل داده‌های تلسکوپ را بر عهده دارند.
تلسکوپ اقلیدس در جولای ۲۰۲۳ به فضا پرتاب شد، در نقطه لاگرانژی L2 سیستم زمین خورشید قرار گرفت و از ۱۴ فوریه ۲۰۲۴ شروع به نورگیری کرد. تا کنون بیش از ۱۲ درصد از برنامه رصد اقلیدس تکمیل شده است.